Śp. Mariusz Makowski (1958-2019)

Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość o śmierci śp. Mariusza Makowskiego, wybitnego historyka i działacza społecznego, pracownika Muzeum Śląska Cieszyńskiego i zamku w Grodźcu, honorowego prezesa Macierzy Ziemi Cieszyńskiej, a w przeszłości także m.in. wykładowcy cieszyńskiej filii Uniwersytetu Śląskiego, radnego Miasta Cieszyna oraz prezesa Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Cieszynie.

Śp. Mariusz Makowski (1958-2019)

 

Śp. Mariusz Makowski urodził się w Katowicach. W 1981 roku ukończył cieszyńską filię Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Od 1980 roku był pracownikiem Muzeum Śląska Cieszyńskiego, gdzie sprawował funkcję kierownika Działu Fotografii z tytułem kustosza. W latach 1984-1988 oraz 1990-1994 był radnym Miasta Cieszyna, a od 1997 do 2010 roku - prezesem Zarządu Głównego Macierzy Ziemi Cieszyńskiej. Był pomysłodawcą wielu inicjatyw społecznych, m.in. cieszącego się wielkim zainteresowaniem spaceru szlakiem cieszyńskich magnolii. Jego dorobek naukowy i popularyzatorski obejmuje z jednej strony pozycje typowo naukowe (miał opinię świetnego warsztatowca), z drugiej zaś - wielką liczbę opracowań popularyzatorskich, m.in. serię efektownych albumów, spośród których ostatni - "Czechosłowacka i polska architektura na Śląsku Cieszyńskim w dwudziestoleciu międzywojennym" ukazał się ledwie kilka tygodni temu. Oprócz tego był autorem niezliczonych wystaw muzealnych oraz częstym gościem prelekcji organizowanych przez lokalne instytucje. Miał przy tym niezwykły dar opowiadania ze swadą i humorem - najczęściej jego wykłady zapełniały sale do ostatniego miejsca. Powszechnie był uznawany za autorytet w dziedzinie regionalnej historii. Zmarł w Cieszynie 26 lutego 2019 roku. Łączymy się w żalu z rodziną i przyjaciółmi śp. Zmarłego. Spoczywaj w pokoju Przyjacielu!

Zarząd i członkowie Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Cieszynie.

Akcje edukacyjne oddziału w ramach projektu „W poszukiwaniu korzeni...”

W ostatnich miesiącach członkowie PTH Cieszyn – Stefan Król, Wojciech Kiełkowski, Wojciech Święs, Michael Morys-Twarowski oraz Wojciech Grajewski, aktywnie uczestniczyli w życiu lokalnych społeczności Śląska Cieszyńskiego, goszcząc w wielu miejscowościach z odczytami oraz warsztatami. Wszystko w ramach projektu „W poszukiwaniu korzeni. Ślązaków cieszyńskich drogi do Polski”, realizowanego dzięki dofinansowaniu ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu „Patriotyzm Jutra”. 

Warsztaty żywych lekcji historii w formie dramy realizowane w Szkole Podstawowej w Górkach Wielkich

Wydarzenia w ramach cyklu akcji edukacyjnych PTH Cieszyn „W poszukiwaniu korzeni...” zainaugurowano 21 września, a skończono 10 grudnia 2018 roku. W ciągu niespełna trzech miesięcy zrealizowano w ramach projektu, aż  dwadzieścia jeden wykładów i warsztatów, dotyczących historii Śląska Cieszyńskiego i jego drogi do Polski. Wzięło w nich udział łącznie przeszło siedemset osób (!). W ramach cyklu odbyło się po siedem:

• autorskich wykładów dla dorosłych i dzieci oraz młodzieży (odpowiednio: 136 dorosłych oraz 174 nieletnich odbiorców). Realizowali je: Stefan Król, Wojciech Kiełkowski, Wojciech Święs, Michael Morys-Twarowski oraz Wojciech Grajewski; 
• warsztatów genealogiczno-archiwalnych, pokazujących warsztat pracy historyka regionalisty (dla 169 uczniów), których realizacji podjął się Wojciech Grajewski; 
• oraz warsztatów żywych lekcji historii w formie dramy, angażujących młode pokolenie w odtwarzanie i przeżywanie historii z przełomu XIX i XX wieku (łącznie 178 uczestników), przeprowadzonych przez Wojciecha Grajewskiego.

GRA MIEJSKA „Śladem bohaterów #Cieszyn1918” – podsumowanie

W piątek 26 X 2018 roku Cieszyn i jego mieszkańcy zatrzymali się w biegu dnia codziennego, przeniesieni do odległych zdarzeń, jakie rozegrały się w mieście nad Olzą blisko przed wiekiem. Wszystko za sprawą gry miejskiej „Śladem bohaterów #Cieszyn1918”, która, w stulecie doniosłych wydarzeń z przełomu października i listopada 1918 roku, przypomniała Cieszyniakom chwalebne epizody ich lokalnej historii, będące ich wkładem w odzyskanie przez Polskę niepodległości. Jakie?

W nocy z 31 października na 1 listopada dzięki odwadze i determinacji niewielkiej grupy polskich patriotów w miejscowym garnizonie dokonano przewrotu wojskowego, opanowując kluczowe punkty miasta i oddając pełnie władzy cywilnej utworzonej przed kilkunastu dniami Radzie Narodowej Księstwa Cieszyńskiego. De facto równało się to z włączeniem stolicy Śląska Cieszyńskiego do odradzającego się państwa polskiego. Wydarzenia te poprzedziła seria nie mniej ważnych zdarzeń na czele z wielkim wiecem ludności polskiej, na którym w obliczu 40 tys. cieszyńskich Polaków Rada (RNKC) przedstawiła i przyjęła rezolucję proklamującą przynależność Śląska Cieszyńskiego do „wolnej, niepodległej, zjednoczonej Polski"; przysięgą miejscowych wójtów oraz zorganizowaniem ochotniczych straży obywatelskich, które następnie zmieniły się w milicje, wspierające budowanie nowej – polskiej władzy w regionie.

Wydarzenia sprzed wieku, a więc spisek Ślązaków cieszyńskich przeciw Austrii oraz jego przyczyny – radykalizowanie się poglądów elit i nastrojów szerokich mas miejscowego społeczeństwa było tematem gry miejskiej zorganizowanej przez Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie oraz Macierz Ziemi Cieszyńskiej. Gra, chociaż skupiała się na ostatnich dniach października 1918 roku, wśród swoich założeń miała przypomnieć fakt, iż polskość nie zbudziła się na Śląsku w 1918 roku, ale budowana była małymi krokami, przez dziesiątki, często anonimowych dziś bohaterów, w warunkach, które były częstokroć o wiele trudniejsze niż w centralnej Polsce.

Jarosław Jot Drużycki jako Karol Kiebel-Kobarski - gra miejska „Śladem bohaterów #Cieszyn1918”

GRA MIEJSKA "Śladem bohaterów #Cieszyn1918"

W związku z setną rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości, w ramach oficjalnych obchodów Miasta Cieszyna, w piątek 26 X 2018 roku, Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie oraz Macierz Ziemi Cieszyńskiej zorganizuje grę miejską „Śladem bohaterów #Cieszyn1918". Jej naczelnym celem jest kształtowanie wśród młodego pokolenia Cieszyniaków pamięci historycznej oraz postaw nowoczesnego patriotyzmu. Gra odtwarzać będzie wydarzenia poprzedzające przewrót wojskowy w Cieszynie i wyzwolenie Śląska Cieszyńskiego spod rządów habsburskich, ukazując zarówno konkretne fakty historyczne, jak i atmosferę epoki. 

W 1914 roku z Cieszyna na front I wojny światowej wyruszył Legion Śląski. Ów elitarny oddział, złożony z przeszło 400 ochotników spośród miejscowej młodzieży, został wyszkolony i wyposażony kosztem miejscowego społeczeństwa. Wysyłając swych synów, do walki o Polskę przy boku Austrii, cieszyńscy Polacy, chcieli wprost zadokumentować, iż Śląsk Cieszyński pomimo 600 lat rozłąki z Macierzą jest jej częścią i jest dla niej gotów ponieść każdą ofiarę.

Cztery lata później, gdy okazało się, iż odbudowa Polski przez Austrię okazała się iluzją, a ważą się losy państw i narodów, śląscy Polacy, raz jeszcze potwierdzili swoją wolę i determinację w walce o przynależność do narodu i państwa polskiego. W październiku 1918 roku stali się awangardą polskiej rewolucji, która obaliła kilkusetletnie panowanie Austrii, zmierzając do połączenia Śląska Cieszyńskiego z odradzającym się państwem polskim.

Powstała w połowie października 1918 r., jako reprezentacja polskiej ludności Śląska Cieszyńskiego, Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego – po dziś dzień uważana jest za najwcześniej powstały organ odradzającego się państwa polskiego. Krótko potem na zwołanym 27 października wiecu, w obliczu 40 tys. cieszyńskich Polaków Rada (RNKC) przedstawiła i przyjęła rezolucję proklamującą przynależność Śląska Cieszyńskiego do „wolnej, niepodległej, zjednoczonej Polski". By owa deklaracja stała się faktem i, by przejąć władzę z rąk austriackich, należało jeszcze jednak chwycić za broń i rozbroić garnizon wojskowy w Cieszynie i okolicznych miejscowościach. 31 X i 1 XI tego trudnego dzieła podjęła się garstka oficerów polskich wsparta przez cywilów i miejscową młodzież. Z jakim rezultatem? Jakie był tło i przebieg tego zrywu? 


Odpowiedzi na pytania dotyczące naszkicowanych wyżej wydarzeń historycznych poznają uczestnicy gry miejskiej, organizowanej, w związku z setną rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości, przez Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie oraz Macierz Ziemi Cieszyńskiej, przy współpracy szeregu instytucji.

Cieszyńscy bohaterowie - wykład, prezentacja publikacji i inauguracja cyklu

W piątek 21 września w sali Domu Macierzy Ziemi Cieszyńskiej odbył się wykład, pt. Cieszyńscy Kawalerowie Virtuti Militari, połączony z premierą słownika biograficznego Stefana Króla, wydanego w formie elektronicznej oraz papierowej, poświęconego postaciom cieszyńskich Ślązaków – wojskowych, uhonorowanych najwyższym polskim odznaczeniem wojskowym (za czyny dokonane w latach 1914-1921 r.), którzy walnie przyczynili się do odzyskania niepodległości Polski i przynależność do niej naszego regionu. Spotkanie zainaugurowało cykl akcji edukacyjnych Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Cieszynie, pt. „W poszukiwaniu korzeni. Ślązaków cieszyńskich drogi do Polski”, wpisując się w tegoroczne obchody stulecia odzyskania niepodległości.

Autor słownika „Kawalerowie Virtuti Militari związani ze Śląskiem Cieszyńskim” Stefan Król oraz prezes Oddziału Wojciech Grajewski, otwierający spotkanie. Fot. Grzegorz Kasztura.

Nawiązując do przypadającej tego dnia rocznicy, w czasie spotkania przypomniano, m.in. postacie ochotników tzw. Legionu Śląskiego, który 21 września 1914 roku wyruszył z Cieszyna na front pierwszej wojny światowej by walczyć o Polskę. Warto dodać, iż łącznie liczba śląskich legionistów przekroczyła 600, co nawet przewyższało liczbę legionów wystawionych przez sam Kraków (porównywalny pod względem wielkości, a będący historyczną i duchową stolicą Polski!). W ten sposób niewielki Śląsk Cieszyński wydatnie zadokumentował, iż mimo blisko 600 lat pozostawania poza granicami Polski, łączność z krajem tym i jego narodem.

Prezentację publikacji poprzedził wykład autora w formie prezentacji multimedialnej „Cieszyńscy Kawalerowie Virtuti Militari”. Książka Stefana Króla jest zarazem kolejnym, trzecim już tomem serii wydawniczej „Śląsk Cieszyński na przestrzeni wieków”. Autor – ceniony historyk regionalista, zaprezentował różne ciekawostki dotyczące pracy oraz samych poszukiwań, toczonych m.in. w zasobach Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie Rembertowie.

Opracowane przez Stefana Króla biogramy lokalnych bohaterów (z którymi zapoznać się można na stronie www.cieszynscybohaterowie.pl), składają się z dwóch części. Pierwsza to zwięzły życiorys postaci, zaś drugą stanowi pełny opis nagrodzonego czynu, zawarty w uzasadnieniu wystąpienia o nadanie Virtuti Militari, odnaleziony przez autora w zasobach CAW (w Kolekcji Orderu Virtuti Militari bądź w Kolekcji Generałów i Osobistości). Druga to opisy czynów bojowych, które językiem żywym świadków ówczesnych wydarzeń przybliżają m.in.: bitwy Legionów Polskich, udział Polaków u boku armii włoskiej w bojach z Austriakami, walki polsko-ukraińskie, wojnę polsko-bolszewicką, zbrojne przejęcie władzy przez Polaków w garnizonie cieszyńskim w nocy z 31 października na 1 listopada 1918 roku i odparcie najazdu czeskiego na Śląsk Cieszyński w styczniu 1919 roku.

Wydaje się, że właśnie przytoczone w książce epizody z walk czeską agresją mogą być szczególnie interesujące dla czytelników z innych regionów Polski, gdzie wiedza na temat tego tragicznego konfliktu zbrojnego jest stosunkowo niewielka. Tymczasem za walki z Czechami kawalerami VM zostali: Franciszek Ćwiękała (okładkę książki zdobią Krzyż VM V kl. i Krzyż za Obronę Śląska I kl., którymi został odznaczony), Józef Figna, Eugeniusz Godziejewski, Cezary Haller (pośmiertnie), Bolesław Mikołaj Jatelnicki (Jacyna-Jatelnicki), Bronisław Kawałkowski, Wacław Klinke (pośmiertnie), Ryszard Konopka, Ferdynand Kotas (pośmiertnie), Franciszek Ksawery Latinik, Emil Marcin Machalica, Władysław Mielnik, Franciszek Palarczyk, Paweł Probosz (pośmiertnie), Stanisław Skwarczyński, Stanisław Springwald. W aneksie zawarto ponadto biogramy Karola Czichowskiego (zapisywany także jako Czychowsky, Cichowski) oraz Emila Gołogórskiego, odznaczonych Krzyżem za Obronę Śląska I kl.

Publikacja naukowa, recenzowana przez dr Michaela Morys-Twarowskiego oraz Grzegorza Kaszturę, jest pierwszym z planowanych trzech tomów wydawnictwa, pt. „Kawalerowie Virtuti Militari związani ze Śląskiem Cieszyńskim”. Jej powstanie było możliwe m.in. dzięki dofinansowaniu ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach Programu „Patriotyzm Jutra”, dzięki czemu jest ona dostępna również w postaci dedykowanej strony internetowej (www.cieszynscybohaterowie.pl). Jej w postaci tradycyjnej możliwe było dzięki współpracy cieszyńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego z Cieszyńskim Klubem Hobbystów i uzyskanej dotacji Powiatu Cieszyńskiego.

Warto podkreślić, iż spotkanie w Domu Macierzy cieszyło się znacznym zainteresowaniem. Wśród blisko pięćdziesięciu gości, reprezentowani byli szeroko przedstawiciele miejscowego społeczeństwa, w tym członkowie władz samorządowych, m.in.: przewodniczący Rady Powiatu Ludwik Kuboszek, burmistrz Cieszyna Ryszard Macura, zastępca burmistrza Aleksander Cierniak, wójt gminy Hażlach Grzegorz Sikorski, radni powiatowi Andrzej Łukasiak i Krzysztof Neścior, radna Miasta Cieszyna Janina Cichomska, przewodniczący Społecznemu Komitetowi Odbudowy Pomnika Legionistów w Cieszynie Zbigniew Cichomski, pierwszy starosta cieszyński Andrzej Georg, wiceprezes Zarządu Głównego Macierzy Ziemi Cieszyńskiej Bronisław Brudny,  twórca i kierownik cieszyńskiego Muzeum Drukarstwa Karol Franek, przewodniczący Sekcji Historii Regionu przy Zarządzie Głównym Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego dr inż. Stanisław Gawlik, dyrektor Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Bielsku-Białej Anna Niemiec-Warzecha, dyrektor Biblioteki Miejskiej w Cieszynie Izabela Kula, kierownik cieszyńskiej Filii Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Bielsku-Białej Agata Chromik, wiceprezes spółki „Interfon” Ewa Tomala oraz phm. Tomasz Głasek z Hufca Ziemi Cieszyńskiej ZHP oraz Anna Szczypka-Rusz, wnuczka pochodzącego ze Zbytkowa mjr. Józefa Płonki, jednego z przedstawionych w książce kawalerów Virtuti Militari. Władze cieszyńskiego Oddziału PTH reprezentowali: prezes Oddziału Wojciech Grajewski oraz skarbnik Oddziału, zastępca redaktora naczelnego „Pamiętnika Cieszyńskiego”, Wojciech Święs oraz członek zarządu Oddziału Grzegorz Kasztura. Wszystkim obecnym – także członkom redakcji „Głosu Ludu” i portalu Ox.pl, dziękujemy za przybycie, a autorowi publikacji serdecznie gratulujemy!

Książka będzie wkrótce dostępna w Muzeum 4 Pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie (kontakt: Krzysztof Neścior, tel. 604 833 667). Można ją także zamawiać wysyłkowo w Cieszyńskim Klubie Hobbystów (kontakt: Stefan Król, e-mail: krolstefan@onet.eu). Cena egzemplarza wynosi 30 zł (plus ewentualne koszty wysyłki listem poleconym).

Kawalerowie Virtuti Militari związani ze Śląskiem Cieszyńskim

W piątek 21 września o godz. 15.00 w sali Domu Macierzy przy ulicy Pawła Stalmacha 14 w Cieszynie odbędzie się wykład Cieszyńscy Kawalerowie Virtuti Militari, połączony z premierą słownika biograficznego Stefana Króla poświęconej temu zagadnieniu. Na spotkaniu zaprezentowane zostaną efekty badań autora, w postaci publikacji, dostępnej w wersji papierowej, jak i elektronicznej. 

Trwa nabór tekstów do 23. tomu "Pamiętnika Cieszyńskiego"

Trwa nabór tekstów do najnowszego tomu "Pamiętnika Cieszyńskiego". Termin nadsyłania tekstów to 31 października 2018 roku.
 
Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie ogłasza nabór tekstów do 23. tomu "Pamiętnika Cieszyńskiego", który ukaże się na przełomie 2018 i 2019 roku (zarówno w wersji cyfrowej jak i tradycyjnej papierowej). "Pamiętnik Cieszyński" jest czasopismem poświęconym zasadniczo historii Śląska Cieszyńskiego. Jego łamy są też jednak otwarte na teksty przedstawicieli innych dziedzin nauki, którzy z innej perspektywy pozwalają spojrzeć na dzieje interesującego nas regionu - w szczególności historyków pedagogiki, historyków literatury, historyków sztuki, archeologów, antropologów kultury, socjologów, etnografów i bibliotekoznawców. Zapraszamy do przesyłania artykułów, materiałów źródłowych, recenzji bądź artykułów recenzyjnych oraz sprawozdań.

Szczegółowe informacje znajdują się w zakładce Dla autorów.

Teksty prosimy nadsyłać na adres mejlowy któregoś z członków redakcji, podanych w zakładce Redakcja i kontakt.

Więcej o "Pamiętniku Cieszyńskim" można przeczytać na stronie internetowej czasopisma.