O nas

PTH Oddział w Cieszynie – rys historyczny


Cieszyński Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego powstał w 1955 roku. 26 września, po kilku miesiącach przygotowań, zainaugurowano działalność stowarzyszenia, a 25 października odbyło się pierwsze walne zebranie, na którym wybrano Zarząd. Prezesem został Józef Chlebowczyk, wówczas jeszcze magister. Pod koniec roku stowarzyszenie liczyło sobie 52 członków. Jego trzon stanowiły osoby takie jak: dyrektor Muzeum Ludwik Brożek, nauczyciele Edward Buława, Jan Król, Edward Pasek i Antoni Zając, pracownicy Archiwum Państwowego w Cieszynie – Karol Bałon i Wacław Bandura czy dziennikarz Władysław Oszelda. Siedziba Oddziału znajdowała się w lokalu Archiwum, dzielącym z miejskim Muzeum gmach na ulicy Regera. W 1958 roku cieszyński Oddział PTH informował, że w porównaniu do pozostałych polskich oddziałów, posiada procentowo największą liczbę członków (w dalszym ciągu 52).
 
Stowarzyszenie realizowało się m.in. przez organizowanie comiesięcznych prelekcji popularyzujących historię, i to nie tylko w wymiarze regionalnym – wielką wagę przywiązywano bowiem do zapraszania referentów także spoza regionu, nieraz badaczy bardzo zasłużonych. Dla przykładu na 25-lecie Oddziału uroczysty wykład pt. „Legenda Grunwaldu od XV do XX wieku” wygłosił Henryk Samsonowicz, ówczesny prezes Zarządu Głównego PTH. Najczęściej prelegentów spoza regionu stanowili wykładowcy Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i pracownicy Śląskiego Instytutu Naukowego w Katowicach. Uzupełnieniem działalności upowszechniającej wiedzę historyczną było organizowanie wystaw oraz konferencji i sesji naukowych. Gorzej przedstawiała się kwestia działalności wydawniczej, na której rozwinięcie brakowało środków.
 
Na początku lat sześćdziesiątych Oddział próbował wydać popularną monografię historii Śląska Cieszyńskiego. Ostatecznie publikację zrealizowano w odcinkach drukowanych na łamach regionalnego tygodnika „Głos Ziemi Cieszyńskiej”, z których zainteresowani sami mogli sporządzić książkę objętości 196 stron. Członkowie Oddziału publikowali wyniki swoich prac badawczych w wielu czasopismach, zarówno naukowych, jak i popularnych. Działalność PTH była widoczna – informował o niej m.in. „Głos Ziemi Cieszyńskiej”, do którego relacje z PTH-owskich imprez pisywał Stanisław Zahradnik. Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych w stowarzyszeniu pojawiły się osoby takie jak: Michał Heller, Witold Iwanek, Jan Konieczny, Eugeniusz Kopeć czy Bolesław Orszulik. W jubileuszowym, dwudziestym piątym roku istnienia, stowarzyszenie liczyło sobie równo 50 członków. W 1985 roku nieoczekiwanie zmarł Józef Chlebowczyk, który do tego czasu nieprzerwanie, przez 30 lat, pozostawał prezesem Oddziału.
 
Długo nie udawało się wcielić w życie planu wydawania własnego periodyku – do upadku komunizmu wyszły ledwie dwa tomy „Pamiętnika Cieszyńskiego” – w latach 1961 i 1972. Dopiero w latach 1991-2004 regularnie ukazywały się kolejne tomy – od 3 do 20. W tym czasie czasopismo było niejako sztandarowym projektem Oddziału, który w momencie objęcia prezesury przez Idziego Panica w 1991 roku liczył 38 członków. Do periodyku pisywali zarówno związani ze Śląskiem Cieszyńskim regionaliści, jak i badacze spoza jego obszaru m.in. Ewa Chojecka, Anna Glimos-Nadgórska, Joanna Januszewska-Jurkiewicz, Bogdan Cybulski, Ryszard Kaczmarek, Jerzy Sperka, Jerzy Strzelczyk, Jerzy Wyrozumski czy Mečislav Borák. Po 1993 roku nastąpił również dynamiczny rozwój w materii wydawania książek oraz źródeł, których do 2005 roku ukazało się 43 tytuły. W 1995 roku ówczesny prezes Zarządu Głównego PTH prof. Jacek Staszewski stwierdził, że Cieszyn należy do czołówki PTH-owskich ośrodków w mniejszych miastach. Oddział liczył wówczas 48 osób.
 
Pewien zastój, ale również zmianę charakteru z popularyzatorskiego na bardziej naukowy, stowarzyszenie zanotowało po roku 2000 – rozpoczęły się wówczas prace nad monumentalnymi monografiami historycznymi Cieszyna (3 tomy) i Śląska Cieszyńskiego (7 tomów), w których członkowie Oddziału – Wacław Gojniczek, Stefan Król, Michael Morys-Twarowski, Krzysztof Nowak, Idzi Panic, Janusz Spyra i in. odegrali pierwszoplanowe role. Ponadto redaktorzy 5. i 6. tomu „Dziejów Śląska Cieszyńskiego” Idzi Panic i Krzysztof Nowak zostali wyróżnieni Nagrodą Honorową im. Wacława Felczaka i Henryka Wereszyckiego za rok 2015. W tym samym roku wybrano nowy Zarząd, złożony z osób z mniejszym dorobkiem naukowym niż poprzednicy, ale pełnych zapału. W przygotowaniu są kolejne projekty i wydawnictwa, reaktywowany został „Pamiętnik Cieszyński”, do stowarzyszenia dołączają nowe osoby. Obecnie Oddział liczy 46 członków i ma na koncie ponad 80 publikacji (stan na koniec 2020 r.).

Komentarze