Generacja pamięci. Śląski zew na ratunek Rzeczypospolitej

 

W związku z przypadającymi na rok 2020 rocznicami 100-lecia ukształtowania się południowych i wschodnich granic Polski (tj. rocznice podziału Śląska Cieszyńskiego i przyłączenia jego wschodniej części do Polski; a także zakończenia walk o granice wschodnią odrodzonej Rzeczypospolitej) Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Cieszynie stworzyło koncepcje nowatorskich historycznych programów edukacyjnych, pod nazwą: Generacja pamięci. Do ich realizacji zaproszono Fundację Volens, jako lidera projektu. Programy te łączy budowania świadomości historycznej wśród społeczności regionu, m.in. poprzez do zaszczepienie wśród młodzieży przywiązania do dziedzictwa Małej i Dużej Ojczyzny. Tytuł serii jest swoistą grą słów, zwracającą uwagę na następujące aspekty znaczeniowe: Słowo generacja z łacińskiego: generatio - rodzenie, tworzenie, w języku polskim kojarzy się głównie z terminem „pokolenie”. Ideą projektu jest więc by budować pamięć o cieszyńskich korzeniach niepodległości pośród młodej generacji poprzez działanie twórcze.

 

Drugi z projektów, pt.: Generacja pamięci. Śląski zew na ratunek Rzeczypospolitej zakłada przypomnienie losów przedstawicieli społeczności polskiej na "kresach zachodnich", tj. Śląsku Cieszyńskim w latach: 1919-1920. Wówczas to wielu cieszyńskich Ślązaków, pomimo, iż sami nie mogli być pewni czy ich Mała Ojczyzna zostanie przyłączona (po ponad 600 latach!) do Macierzy (trwał bowiem tragiczny konflikt o te ziemie z Czechami) – najczęściej jako ochotnicy - ruszali na front wschodni, by bronić zagrożonej Rzeczypospolitej. Inicjatywy ma uświadamiać mieszkańcom regionu (szczególnie młodzieży) kim byli śląscy patrioci, którzy jako ochotnicy brali udział w wydarzeniach wojny polsko-bolszewickiej oraz walk z Ukraińcami (m.in. o Lwów).

 

Cykl Śląski zew na ratunek Rzeczypospolitej jest niejako kontynuacją i uzupełnieniem pierwszego z projektów edukacyjnych. Dziś niemal nikt w Polsce, ani w regionie nie pamięta o heroizmie cieszyńskich Ślązaków, którzy w liczbie przynajmniej kilkuset ochotników (łącznie było to przeszło tysiąc wojskowych związanych z regionem), walczyli w latach 1919 i 1920 w obronie polskich granic wschodnich i zagrożonej przez najazd bolszewicki unicestwieniem Ojczyzny. Ich heroizm polegał m.in. na tym, iż równolegle toczyła się niezwykle zacięta walka na ziemiach ich małej Ojczyzny - Śląska Cieszyńskiego, po tym gdy został on najechany w styczniu 1919 roku przez wojska Czechosłowackie. O tym, iż zaangażowanie Ślązaków w obronę zagrożonej Polski było znaczne świadczy ilość Orderów Virtuti Militari, które otrzymali (najwyższego polskiego odznaczenia wojskowego).

Przypomnijmy, iż status ich regionu nie był usankcjonowany prawnie, w związku z trwającym w latach 1918-1920 konfliktem z zaborczym państwem czeskim. Co więcej, znaczna część Śląska Cieszyńskiego była okupowana w latach 1919-1920 przez wojska czeskie (później także siły Ententy). W związku z czym młodzież z tego terenu nie mogła być powoływana do Wojska Polskiego „z poboru”. Przez większość tego okresu wszelki zaciąg miał więc charakter ochotniczy. Dramatyzm sytuacji potęgował fakt, że, by bronić Polski na wschodzie, należało opuścić Śląsk Cieszyński, podczas gdy konflikt polsko-czechosłowacki w latach 1919-1920 miał charakter niezwykle burzliwy i w czasie intensywnej walki plebiscytowej (agitacja, starcia organizacji paramilitarnych itd.), w której każdy polski działacz był na wagę złota. W związku, z czym podjęcie decyzji o opuszczeniu rodzinnego domu i udania się na wojnę na wschód wymagało hartu ducha i poświęcenia.

W obliczu pojawiających się współcześnie dyskusji na temat tożsamości i przynależności narodowej Ślązaków, powyższe świadectwo może być ważnym elementem świadczącym o sympatiach znacznej części mieszkańców Śląska Cieszyńskiego.

 

Kluczowym elementem idei projektu jest konkurs edukacyjny, pt. Generacja pamięci. Śląski zew na ratunek Rzeczypospolitej, przeznaczony dla młodzieży szkolnej, którego realizacja jest celem niniejszego zadania.

 

Ideą konkursu edukacyjnego jest zachęcenie samej młodzieży do promowania treści historycznych, poprzez tworzenie autorskich treści on-line, w postaci haseł biograficznych gotowych do opublikowania w Wikipedii, najpopularniejszej elektronicznej encyklopedii.

 

Projekt zakłada zainspirowanie młodzieży historią, po to, by pasją do przeszłości mogła zarażać innych – w bliskim otoczeniu (swoich rówieśników i środowisko rodzinne) oraz na skalę masową za pośrednictwem np. mediów elektronicznych.

Inicjatywa zakłada wykorzystanie kreatywności oraz talentów młodego pokolenia, w tym łatwości do poruszania się w świecie nowych technologii, by promować wartościowe treści. Projekt ma popularyzować w lokalnym (i ponadregionalnym) środowisku pamięć o historii Polaków na "kresach zachodnich", tj. Śląsku Cieszyńskim oraz ich udziału w wojnach na wschodzie w latach 1919-1920 r.; ze szczególnym uwzględnieniem wojny polsko-bolszewickiej.

Konkurs łączy idee budowania szacunku do dziedzictwa historycznego (poprzez wizjonerskie spojrzenia na przeszłość Małej Ojczyzny i dzieła jej bohaterów) z promowaniem wątków lokalnej historii za pomocą atrakcyjnych środków wyrazu i przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii. 

 

Do konkursu zostaną zaproszeni przede wszystkim uczniowie uczęszczający do szkół na terenie Cieszyna i powiatu cieszyńskiego, a także podopieczni placówek z polskim językiem nauczania Republice Czeskiej (w tym w Czeskim Cieszynie). Jego uczestnicy będą pracować w zespołach, pod opieką nauczycieli.

Wsparcie dla programu edukacyjnego dotychczas zaoferował, m.in. Kongres Polaków w Republice Czeskiej, Muzeum 4 Pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie i II Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Cieszynie.

Projekt Generacja pamięci. Śląski zew na ratunek Rzeczypospolitej uzyskał dofinansowanie ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017-2022 w ramach Programu Dotacyjnego „Koalicje dla Niepodległej  #wiktoria1920”.